SKODRA

SKUPI - SKARDI - SKUTI - SKODRA (SCUP - SKARD - SCUTI - SCODRA


Në këtë kontekst linguistik, socio-linguistik e historiko-linguistik,
bëjnë pjesë tre toponome të një gjuhe, kulture dhe historiografie –
skupi – skardi – skodra, të cilat sot janë të ndame në tri shtete
politike padrejtësisht dhe që përbëjnë një etnitet – shqiptar,
historikisht.
Toponomi – skardi që sot është ruajtë historikisht, vetëm si një
emërtim më shumë malor, se sa si etnonom, me emrin – sharr-i, i cili
shtrihet në mes Kosovës së sotme e Maqedonisë (Makedhonisë illire),
është mbetur si substrat i emrit të fisit të lavdishëm illiro-dardhan –
skordian (skordistët) që përbënin gjithë territorin e sotëm të Sërbisë
qendore.


ETHYMOLOGJIA E EMRIT - SHKODËR, SHKODRA



Me ardhjen e sllavëve në Ballkan (shek.VI ER), filloi shtyemja etnologjike
e skordistëve kah deti Adriatik, me zhbimje të spastrimeve etnike nga
sllavët. Kështuqë, pas kryeqendres mbretërore të Dardhanisë – Shkupit,
e me rrudhjen demografike skordiste, nga Shkupi erdhi toponomi tjetër i
shtyer dhunëshëm deri buzë Adriatikut – Skodra (Skutari), Shkodra. Se
sa kemi një dallim linguistik fono-morfologjik në mes të këtyre dy
emrave, toponome: Skardi e Skodra, kur kemi parasyshë, emërtimin,
toponomin – skord (skordistët), ndoshta edhe u bë ndonjë ndryshim
fonetik të ndërrimit të vendit të tingujve – rd, në – dr,
respektivisht, nga skord, në skodr, për tu larguar nga kuptimi i emrit
si etnonom – skordian, në skodrian (shkodran).


Me te gjitha gjurmimet e
deritashme për ethymologjinë e emrit, toponomit – Shkodra (Shkodër) ku
në sllavishtet e kemi – Skadar, dhe ital. Skutari, duke filluar nga ato
theori, se fjala vjen me ethymologji shqipe të fjalës – folje – shko,
poashtu edhe me theorinë se vie nga kuptimi i bashkimit të dy degëve të
Drinit, me domethënien – shko n’Dri, nuk me duken si theori të thella e
bindëse, por sikur janë ende kontestuese. I kemi dy toponome shumë të
afërta – skord – skodr (skodër-Shkodër), ku fjala – Shkodër sipas një
theorie lidhet edhe me fjalën – kodër, ku na jep një të vërtetë
historiografike, respektivisht gjeo-linguistike, e cila lidhet me
kodrën e Rozafatit, por, që kuptimi i dyanshëm ndërlidhet me fillesën –
sko, e cila është vetëm një alternom i fjalës rrënje – ski (skip) – sko
(skop-je) – sku (skup-i, shkupi) – ska (Skard-i, Sharr-i) - dhe të
gjitha lidhen kryekëput me fjalën – skip – skipe – shqipe, si tokë e
vende të Shqipes, toponome të bijve të shqipes – nga rrënja e fjalës –
ski – skipe, në rrënjet tjera me disa ndryshime fonetike e sufiksale:
sko – skord, ska – skard, sko – skodr (skodër). Tash a është fjala për
toponomin – Skodra apo Skorda (Shkodra, a Shkorda), që është bërë me
qëllim dallimi nga rrënja – skord, tek skordistët illirian. Pra na
mbetët si çështje linguistike e hapur, pasiqë disa theori shkencore
janë në dispozicion linguistik dhe asnjera nuk e shpreh apo, spjegon
përcaktimin e saktë, si ethymologji e konstatuar definitivisht në
mënyrë shkencore.


Sipas theorisë sime, emri - shkodër, Shkodra, përbëhet prej dy fjalëve
- skut(ë) dhe kodër, të cilat fshehen në emrin - shkodër, si fjalë
shumë të hershme illire, skutë, skuta, ngushticë breg ujit (liqenit), e
si skutë adriatike, nga deti, vend i fshehur, citet, qytet antik në
skutë, që u quajt SCUTARI, si emërtim i hershëm, që u njoft edhe nga
antika greke e latine (romane), në hartat e vjetra, pra në hartografinë
e lashtë. Brënda emrit - shkodër, fshehet emri - skutë, skuta,
vendbanim me një përshkrim timin SKUTA NËN KODËR edhe si emërtim
SKUTARI (SKUTARI) vendbanim i fshehur, poashtu edhe lidhet me kodrën e
Rozafatit të sotëm legjendar, kështjella e Rozafatit, qëunë e lidhi me
shprehjen - FATI I ROZËS, flijimi i gruas në themelet
e kështjelles (kastelles, kashtelles, ku edhe kjo fjalëlidhet me fjalën
- kastë-kashtë, si kështjella të hershme prej kashtes së kallamit, para
përdorimit të gurit), pra FATI I ROZËS SË FLIJUAR - ROZAFATI.

Lindet pyetja: si rrodhi, që nga emërtimi SKUTARI (SCUTARI), të dali emërtimi - SHKODRA
(SCODRA) dhe a kanë ndonjë lidhje ethymologjike tëpërbashkët, apo të
ndryshme, këta dy emra, si kompozitë apo fjalëformim, në emrat -
scutari e scodra?

Shprehja ime - skuta nën kodër, e cila kodër
u bë kështjellë, fortesë, fortifikatë e hershme, poashtu edhe si
shtetqytet i hershëm, përballë rrymave historike: greke, latine
(romake), bizantine, sllave et., si qendresë heroike kundër armiqëve -
nga strategjitë pushtuese të kohërave, duke iu përballuar rrebesheve
armike, deri tek shpallja e vilajetit turk (krahinë e pushtuar, e ndarë
sikurse: Shkupi,Manastiri e Janina); kjo si shprehje SKUTA NËN KODËR, iu mishrua fonomorfologjikisht,
me kuptimin historik, e historiografik, që ia dha kështjella dhe rrodhi SKUTARI
NË KODËR - si ngritje heroike, që shprehë qendresen stoike, deri edhe
kundër malazezëve, e deri kur iu nda, iu coptua Malcia e Mbishkodres,
që sot ende është nën pushtim, nga ai pushtimi mbretëror, poashtu edhe
ish-jugosllav, e derisot ende nën pushtimin malazias.

Emri -
Skutari i lidhur me emrin shqip - kodër, formoi emërtimin, SKODËR, si
fjalëformim, kompozitë e ngjeshur, kompozitë morfemash, ku vërehen
thellë brënda dy morfema të ngjitura aq dendur, sa krijuan edhe eufori
studjuesish të derisotëm, që shkruan për ethymologjinëe këtij emri, si
toponom, duke i dhënë kahje të ndryshme ethymologjike. Emri - skutë,
skuta, u ngjesh me emrin - kodër, kodra dhe rrodhi - SKODRA (SCODRA),
nga rrjedha kronologjike e emrit, a të emrave - skuta-kodër-scodër-skodra-Shkodra
- SKUTARI - SKODRA - SHKODRA. Unë nuk jam absolut, ngase kemi disa
variante studimesh, për prejardhjen ethymologjike tëemrit - Shkodër dhe
po ka, apo pati dikush tjetër spjegim shkencor, më të fortë - ia japi
dorën!




Toponomet shqipe: skupi, skardi, skordi e skodra, reflektojnë
njëkuptimshmëri gjeneaogjike të një populli të lashtë në vete, me një
historiografi, që nënkuptohen sot territore kompakte të një populli
shqiptar.
Nga fjala shqipe – skop – shkop-i, u formua emërtimi sllav për Shkupin
– Skopje, që nuk ka kurrfarë mundësie ethymologjike sllave, as si
emërtim i tillë, skopje. Fjala skipe-illire – skop (skop) formoi shumë
fjalë e kompozita i.e. skopik-e, teleskop (dylbi në shkop), mikroskop,
makrroskop, episkop etj., të cilat lishen me fjalën – skop-shkop edhe
si formë vizuale figurative e shikimit përmes një shkopi të zhbiruar,
si gyp, tytë, shkop cilindrik i zbrastë me thjerëza kristali zmadhuese,
që në realitet ishte me vetëm një shkop – skop ( e tëvona u bë me dy
shkopa shikimi) – edhe si instrumente të vendosura në shkop-skop apo,
shkopinj, si mbajtëse.

Etnonomi – shkuptar (shkupjan) i sotëm, është realisht emërtimi i
banorit të Shkupit shqiptar, të cilat lidhen me kuptimin e etnonomit –
shqiptar ( shkupjan, shkuptar, shkiptar-shqiptar), si i vetmi etnonom,
për një citet skiptar (qytet shqiptar), ku vet fjala qytet në shqipen e
vjetër ishte – citet (qitet-qytet- citet-city, ang.), skuptar nga
citeti skiptar, qyteti buzë lumit Vardar – Vardarit illirian. Kurse në
gjuhën turke u thirr – Uskup, gjatë invazionit turk, Shkupi si
kryeqytet i Vilajetit të Kosovës, tok me vilejetin e Shkodrës,
Manastirit e Janinës deri më 1912, kur mbeti gjoja si pavarësi e
Shqipërisë me vetëm një trung illirian buzë Adriatikut, nga sipërfaqja
e territoreve shqipare prej 110 mijë km katrorë, iu aneksuan pa asnjë
të drejtë njerëzore, shteteve fqinje joshqiptare mbi 81 mijë
km.katrore, toka shqiptare illire (Enciklopedia) dhe që më 1913,
kongresi londinez ia dha Sërbisë e tëvona më 1945, Maqedonisë, irjm, si
tregëti europiane me toka e territore shqiptare derisot më 2001, gjoja
në shekullin e milleniusin e ri.


studimet u botuan në revisten elektronike rruzull.com, 2000-2002